Sommige kinderen zijn gevoelig voor prikkels als geluid, licht, geur of aanraking. Hoe merk je dat een kind overprikkeld is? En hoe help je je kind als hij of zij gevoelig is voor prikkels?
Wat betekent gevoelig zijn voor prikkels?
Kinderen die gevoelig zijn voor prikkels kunnen onverwacht, warrig of vreemd reageren. Prikkelgevoeligheid gaat over hoe de hersenen en zenuwen prikkels verwerken, zoals wat je ziet, hoort, ruikt, voelt of proeft. Bij kinderen die gevoelig zijn voor prikkels gaat dat anders dan bij andere kinderen. Je kind kan hier veel last van hebben.
Een kind kan overprikkeld raken door bijvoorbeeld:
- te veel indrukken die op hem of haar afkomen
- te veel gedachten of drukte in het hoofd
- eigen emoties of die van anderen
Als je kind ergens sterk op reageert, kan hij of zij gevoeliger voor prikkels zijn dan andere kinderen. Maar dit hoeft niet.
Bij heel jonge kinderen is het soms moeilijk om erachter te komen waarom ze zich anders gedragen. Veel huilen of slecht slapen kan bijvoorbeeld ook komen doordat je kind moeilijk omgaat met gevoelens.
Hoe help je je kind bij omgaan met gevoelens?
Gevoelig zijn voor prikkels is niet hetzelfde als hoogsensitief zijn (HSP). Lees hoe je herkent of je kind hoogsensitief kan zijn.
Hoe werkt gevoeligheid voor prikkels?
We hebben vijf zintuigen:
- De ogen om te zien;
- De tong om te proeven;
- De neus om te ruiken;
- De oren om te horen;
- De huid om te voelen.
Die zintuigen krijgen prikkels uit de omgeving en zorgen ervoor dat je goed kunt reageren. Ons lichaam kan kiezen welke prikkels belangrijk zijn en welke niet.
Kinderen die gevoelig zijn voor prikkels ervaren de informatie die binnenkomt heel sterk. Ze kunnen deze moeilijk negeren.
Hoe merk je dat je kind gevoelig is voor prikkels?
De kenmerken van gevoelig zijn voor prikkels zijn voor elk kind anders. Sommige kinderen hebben problemen met bewegen. Andere krijgen gedragsproblemen. Je merkt aan kinderen die snel overprikkeld zijn dat ze:
- Moeilijk stil zitten;
- Snel boos of bang worden;
- Zich slechter concentreren;
- Een hekel hebben aan lawaai en drukte;
- Alle geluiden even belangrijk vinden;
- Vaker moe zijn;
- Onhandig zijn, zoals moeite hebben met eten met bestek of vaak iets omstoten;
- Gevoelig zijn voor aanraking. Een aai over het hoofd kan bijvoorbeeld al pijn doen.
Welke kinderen zijn vaker gevoelig voor prikkels?
Sommige kinderen kunnen sneller overprikkeld zijn. Bijvoorbeeld:
- Kinderen met autisme of ADHD;
- Kinderen die hoogbegaafd zijn;
- Kinderen die veel gamen, computeren of tv-kijken.
Hoe help je een kind dat gevoelig is voor prikkels?
Het is belangrijk dat je kind zich begrepen voelt. Probeer erachter te komen in welke situaties je kind overprikkeld raakt. Let op signalen die je kind geeft. Zoals geïrriteerd raken, op de stoel wiebelen, angstig of stil worden. Wat kun je doen om met prikkelgevoeligheid om te gaan?
- Zie je dat je kind overprikkeld raakt? Neem een pauze of time-out. Sommige kinderen hebben een rustige plek nodig of willen even naar muziek luisteren. Anderen moeten hun energie kwijt en willen even bewegen;
- Zoek activiteiten die bij je kind passen;
- Probeer met je kind te praten over wat het voelt en wat zijn of haar behoeften zijn;
- Zorg voor afwisseling in drukke en rustige activiteiten op een dag;
- Laat je kind van tevoren rust nemen als hij of zij naar een plek gaat met veel prikkels. Bijvoorbeeld een feestje;
- Gebruik hulpmiddelen zoals een koptelefoon die geluid dempt, een zonnebril tegen fel licht, speelgoed waar je kind rustig van wordt (fidget toys) of een verzwaringsdeken;
- Je kunt ‘witte ruis’ gebruiken op YouTube, Spotify of in een app. Dat is een eentonig geluid, waardoor andere geluiden minder opvallen. Bijvoorbeeld het geluid van de stofzuiger;
- Met een wat ouder kind kun je een teken afspreken dat hij of zij kan geven als het te veel wordt.
Kom je er zelf niet uit en heb je steun nodig? Vraag advies bij de jeugdgezondheidszorg of de huisarts.
Op hersenstichting.nl lees je meer over gevoelig zijn voor prikkels en overprikkeld zijn.
